Kamboçya Hakkında Genel Bilgiler
Kamboçya, Çin Hindi Yarımadası’ın güneybatı kısmında yer alan bir devlettir. Güney kıyısında Siyam Körfezi, kuzeyinde ve doğusunda Vietnam, batısında Tayland bulunur. Ülkenin nüfusu 14.8 milyon kişidir. Başkenti Phnom Penh olan ülkenin resmi dili Khmerce’dir.
On dokuzuncu yüzyılın ortalarına kadar çeşitli adlar altında krallık olarak yaşayan Kamboçya, Ortaçağda bir süre Moğollar’ın, Tayların ve Vietnamlıların hakimiyetinde kaldıktan sonra 1863’te Fransız hakimiyetine girdi.
Tarihi
1954 yılında Kral Norodom Sihanuk’un önderliğinde bağımsızlığına kavuşmuştur. 1968’de bütün yetkileri eline alan Sihanuk 1970’de bir darbe ile yönetimden uzaklaştırılmıştır. Yerine geçen Mareşal Lon Nol, Kamboçya Krallığı’na Kahmer Cumhuriyeti adını vermiş ve ABD ile anlaşma yaparak, yakın ilişkilere girmişti. Kamboçya’nın komşuları ile araları bozulunca Kuzey Vietnamlılar ve Vietkonglularla savaşmak üzere ülkeye Amerikan Birlikleri gelmiştir. Bu birlikler 1975 yılında çekilmişlerdir.
Pol Pot idaresindeki Kızıl Khmerler rejimi sırasında en az 1.5 milyon Kamboçyalı ya idam edildi ya da ağır cezalar veya açlık gibi nedenlerle yaşamını kaybetti. Kızıl Khmerleri dağlık araziye çekilmek zorunda bırakan 1978 yılı Aralık ayındaki Vietnam saldırısı 10 yıllık bir Vietnam işgalinin ve yaklaşık 13 yıl süren iç savaşın başlangıcı oldu. 1991 Paris Barış antlaşması demokratik seçimleri ve ateşkesi zorunlu tutuyordu ama Kızıl khmerler buna pek uymadılar.
Birleşmiş Milletler desteğinde yapılan 1993 seçimleri ve bunun ardından kurulan koalisyon hükümetiyle bir miktar normale dönüldü. Hizip çatışmaları 1997 yılında ilk koalisyon hükümetinin sonunu getirdi. 1998’de yapılan ikinci seçimlerden bir başka koalisyon hükümeti ortaya çıktı ve politik istikrar yeniden sağlandı. Kızıl khmerlerin son üyeleri de 1999 yılının başında teslim oldu. Kalan Kızıl Khmer liderlerinden bazıları Birleşmiş Desteğinde kurulacak bir mahkemede insanlığa kaşı işledikleri suçlardan dolayı yargılanmayı bekliyor. 2003 seçimleri nispeten huzurlu bir ortamda geçti ama rakip partiler arasında bir koalisyon hükümetinin kurulması bir yılı aşkın görüşmeler sonucunda mümkün oldu.
Bunu takip eden iç savaşta, Çin’e sığınan Sihanuk, Pol Pot yönetimindeki Kızıl Kmerleri 1975’te destekleyerek ülkeyi komünist rejim getirdi ve aynı yıl kabul edilen anayasa ile Demokratik Kamboçya Devleti kurulmuş oldu.
Komünist rejim, iki milyona yakın insanı kırsal kesime sürdü ve çok sayıda insanın ölümüne sebeb oldu. Vietnam birlikleri 1979’da Kamboçya’yı işgal ederek Sovyet yanlısı Heng Samrin’i hükûmetin başına geçirdiler.Yeniden başlayan iç savaş yüzünden binlerce Kamboçyalı yeniden Tayland’a sığındı. İç savaşa kapsamlı bir çözüm getiren anlaşma 23 Ekim 1991’de Paris’te imzalandı. 1992’de Yüksek Ulusal Konseyi basına özgürlük tanıma ve siyasi partilerin kurulmasına izin verdi.Tarafların antlaşma koşullarına uyup uymadıklarını denetlemek ve seçimler için hazırlıkları yürütmek için Birleşmiş Milletler Geçici Kamboçya İdaresi (UNTAC) kuruldu. Kızıl Khmerlerin UNTAC’la işbirliği yapmaya yanaşmaması taraflar arasında çatışmalara sebeb oldu. Bugün Kamboçya, Birleşmiş Milletler Teşkilatının üyesidir.
Fiziki Yapı
Kamboçya genelde düz bir ülkedir. Ülkenin ortasında Tonle Sap Ovası ve gölü, kuzeyinde Phanom Dong Rak Dağlarını içine alan sıradağlar, güneybatısında Cardamon Dağları, doğusunda ise Mandalkiri Yaylası bulunur. Mekong Irmağının bir kolu Tonle Sap Gölüne dökülür. Mekong Irmağı ülkenin doğu kesimini boydan boya geçer. Yazın bu ırmak ve kolları taşar. Tonle Sap Gölünde su seviyesi yükselerek büyük bir alan sular altında kalır. Gölün yüzölçümü 3100 km2den 10.400 km2ye çıkar.
Çinhindi yarımadasının Güneybatı kısmında yer alan Kamboçya’nın yüzölçümü 181.035 kilometre karedir ve ülkenin sahip olduğu toprakların yaklaşık % 20’si tarımsal amaçlı kullanılmaktadır. Ülke tamamen tropikal kuşaktadır ve en güney ucu ekvatorun yaklaşık 10 º yukarısındadır. Ülkenin başkenti Phnom Penh’dir. Ülkenin toplam yüzölçümünün dörtte üçünü kaplayan orta bölümdeki düzlüklerin etrafında daha yoğun bitki örtüsüyle kaplı ve fazla nüfus barındırmayan dağlık alanlar bulunur. Kamboçya’daki baskın coğrafi sistemler geniş ve hemen her yere ulaşan Tonle Sap (Büyük Göl), Bassac Nehir Sistemleri ve ülkeyi kuzeyden güneye geçen Mekong Nehri’dir. Bu alanlarda Fil Dağları, güneybatıda ve batıda Cardamom Dağı, Tayland’ın Korat platosuyla bağlantılı Kuzeydeki Dangrek Dağları; Vietnam’ın Orta düzlükleriyle birleşen doğudaki Rattanaki Platosu ve Chhlong Yaylası bulunmaktadır.
Kamboçya’nın en büyük nehri olan Mekong Nehri ülkenin su rejimini belirler. Nehir, Çin anakarasından kaynaklanır ve Kamboçya’ya girmeden önce Myanmar, Laos ve Tayland’dan geçer. Phnom Penh’de güneyden gelen Basaka Nehri ve Tonle Sap gibi çeşitli kollarla birleşip yine aynı ada sahip Tonle Sap’a bağlanır. Nehir güneydoğuya doğru inerek Vietnam’daki aşağı deltasına ulaşır ve buradan Güney Çin Denizi’ne dökülür.
İklim
Ülke iklimi Muson rüzgarlarının ve yağmurlarının etkisi altındadır. Kasım ayından mayısa kadar olan sürede iklim genelde kuraktır. Yıllık yağış ortalaması Cardumum Dağlarında 6350 mm, Büyük Yaylada ise 1550 milimetredir. Sıcaklık ortalaması 20-36°C arasında değişir.
Tabii Kaynakları
Bitki örtüsü ve hayvanlar: Yıllık yağışların yüksek olduğu dağlar ve platolar, yaprak dökmeyen tropikal ormanlarla kaplıdır. Alçak kesimlerde ve kurak alanlarda ise yaprak döken ormanlar ve savanlar bulunur. Kıyı kesiminde ise Mangrov Ormanları yer alır.
Ülkenin büyük kısmı ormanlarla ve savanlarla kaplı olması sebebiyle, fil, kaplan, leopar, ayı ve timsah gibi birçok yabani hayvanlar bulunur.
Madenler: Ülkede demir, fosfat, manganez, altın ve kömür yatakları varsa da, teknik ve ekonomik güçlüklerden dolayı bu kaynaklardan yeterince faydalanılmaz.
Tabii Kaynakları
Vietnam bambu, Japon sediri, meşe, rodendron (açalyaya benzer bir bitki), mahun ağacı, abanoz ağacı ve tik ağacı gibi ağaçları ihtiva eden ormanlara sahiptir. Fakat bu ormanlar henüz kafi derecede işletilmemektedir. Ülkedeki başlıca vahşi hayvanlar kaplan, panter, ayı, yabani domuz ve maymundur. Fosfat, maden kömürü, demir, manganez, boksit, antimon, volfram, tungsten ve çinko Vietnam’ın belli başlı yeraltı zenginlikleridir.
Nüfus ve Sosyal Hayat
14.805.000 (2009 yılı) olan ülke nüfûsunun % 85’ini Kmerler meydana getirir. Bunun yanı sıra azınlık olarak Çinli ve Vietnamlılar vardır. Ülkede az sayıda Avrupalı, Hindli, Taylandlı ve çeşitli kabilelere mensup kişiler vardır.
Nüfusun tahmini %85 – 90’lik bölümü kırsal alanlarda yaşamaktadır ve etnik olarak %90’ı Khmer, %5’i Çinli ve Vietnamlı ve kalan kısmı da dağ kabilelerinden oluşur. (Chamlar ve Burmalılar) Ülkenin resmi dili Khmerce’dir. Bu dil, nüfusun %95’inden fazlası tarafından konuşulmaktadır. İkinci dil olarak Fransızca ve çoğunlukla gençler tarafından konuşulan İngilizce geçerli diller arasındadır. Kamboçya’nın nüfus yapısı birçok önemli özellik taşımaktadır. 1979’u takiben gelen nüfus patlaması sonrasında kimilerine göre nüfusun %50’si veya fazlası 18 yaşın altındadır. Yetişkin nüfus içerisinde kadınların oranı daha yüksektir, 18 yaşın üstünde olanların % 56’si kadındır. UNICEF’e göre, savaş sonrasında kadınlar tarafından yönetilen ailelerin sayısı nüfusun %25’ine tekabül etmektedir.
Kamboçya’nin nüfusu 14.8 milyon kişidir. Nüfus artışı yıllık %2.3 oranında seyretmekte, bu da nüfus büyüme hızını Asya’nın en yüksekleri arasına sokmaktadır. Bebek ölüm oranı da yüksek olmakla birlikte, nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 69 kişidir. Nüfusun en yoğun olduğu bölgeler yüksek oranda tarım yapılan merkezi düzlükler olup, ülkenin dağlık kesimleri sıtmanın da etken olması nedeniyle, kuzey kesimleri de sulamanın yetersiz olması nedeniyle nüfus açısından daha seyrektir. 1970’lerin sonunda, Kızıl Khmerlerin iktidarı sırasında, Kamboçya’nın bütün şehirleri boşaltılmış ve halk zorunlu göçe zorlanmıştır. Kentleşme 1980’lerde yeniden başlamıştır.
% 90’ı köylerde yaşayan nüfûsun kalabalık olduğu yerler Mekong ve Tonle Sap havzalarıdır. Ülkenin başlıca önemli şehirleri arasında başşehir Phnom Pehn ve Battambang yer alır.
Halkın büyük kesimi Budizmin kolu olan Theravada inancına bağlıdır. Halkın kullandığı ve resmi dil Kmer dilidir.
Eğitim: 1975 yılına kadar kapalı kalan okullar, aynı yıl Mayıs ayından itibaren marksist bir eğitime başlamıştır. Halkın yaklaşık % 50’si okuma yazma bilmemektedir. Ülkede 10 üniversite ve 6000 civarında ilk ve orta dereceli okul vardır.
Siyasi Hayat
Komünist bir rejimle idare edilen ülkede, halk tarafından beş yıl için seçilen 250 üyeli Halk Temsilciler Meclisi bulunur. İç ve dış politikayı belirlemek, üç kişilik devlet presidyumunu, Bakanlar Kurulunu seçmek, halk mahkemesini tayin etmek görevi de aynı meclisindir.
Ekonomi
Oldukça fakir olan ülkenin ana geçim kaynağı tarım ve ürün olarak da pirinçtir. Turizm de gelişmiştir. Ancak hayvancılık gelişmemiştir. Sanayi kuruluşları da gelişmemiş ve yaygın değildir. Ekonomi daha çok tarıma dayalıdır. 1970-1975 ve 1979-1982 yılları arasında sürekli askeri mücadeleler olduğu için ekonomi duraklamıştır. 1975 Nisanından itibaren zirai bir programın uygulanmasına başlanmıştır. Ekonominin bütün sektörleri devletleştirilmiştir ve devlet tarafından kontrol edilmektedir.
1999’da, hükümet ekonomik reformlar konusunda ilerleme kaydetti. ABD ve Kamboçya arasında imzalanan ikili tekstil anlaşması, Kamboçya’ya ABD’ye tekstil ihracatında garantili kota sağlarken, aynı zamanda geliştirilmiş çalışma sartları, iş kanunu düzenlemeleri ve uluslararası çalışma standartları konusunda da teşvikte bulundu. 2001 ile 2004 yılları arasında büyük ölçüde turizm ve tekstil endüstrisinin desteği ile ekonomi, ortalama% 6.4 oranında büyüdü. Ocak 2005’te DTO ile yapılmış olan tekstil ve giyim anlaşması bitince, Kamboçya orijinli tekstil üreticileri Çin ve Hindistan gibi daha ucuz tekstil üreten ülkelerle direkt olarak rekabet etmek zorunda kaldı.
2005 yılının ilk verilerine göre GSMH büyümesi tahmin edilenin % 3 oranında altında olsa da, giyim endüstrisinin performansı IMF’nin 2005 yılı için % 6 oranında büyüme tahmin etmesine neden olacak düzeydeydi. 200.000’den fazla çalışanı olan parlak giyim endüstrisini kaybetme olasılığı ile karşı karşıya kalan Kamboçya hükümeti, alıcılarını memnun etmek için yüksek çalışma standartlarını koruma politikasının devamı kararı aldı. 2005 yılı Eylül itibarı ile turizm endüstrisi, sayıları bir milyonu aşan yabancı turist ile hızla büyümeye devam ederken, kamboçya suları altında bulunan petrol ve doğal gaz kaynakları da devlet için yeni bir gelir kaynağı oluşturuyor. Uzun vadeli ekonomik kalkınma, altından kalkması zor görünse de hükümet, Dünya Bankası ve IMF gibi ikili ve çoklu bağışçılarla çalışmaya ve acil ihtiyaçlarını gündeme getirmeye devam etmektedir. Kamboçya hükümetinin yolsuzluğu önlemek için adım atması koşuluyla, çeşitli kurumlar, Aralık 2004’te 504 milyon USD yardım sözünde bulunmuştur. Önümüzdeki on yıl içinde Kamboçya’nın altından kalkması gereken ekonomik hedef, ülkenin nüfus dağılımındaki dengesizlik ile başedebilecek bir ekonomi ortamı yaratmak ve yeterli iş olanağı sağlayabilecek özel bir sektör yaratmak olmalıdır. Nüfusun % 50’den fazlası 20 yaşın altındadır, insanlar özellikle hiçbir altyapısı olmayıp, yoksulluk içinde yaşayan kırsal kesimde, eğitim ve üretim becerilerinden yoksundur ve nüfusun %75’i karın tokluğuna çiftçilik yapmaktadır.
Tarım: Ülke ekonomisi tarıma dayanır. Yetiştirilen tarım ürünleri arasında başta pirinç ve kauçuk gelmektedir. 1970 yılına kadar pirinç ihracatcısı olan Kamboçya, günümüzde pirinç ithal etmektedir. Tarıma elverişli olan topraklar, ekilen topraklardan daha fazladır. Fakat modern tarım aletleri kullanılmadığı için, ekilen alanlar azdır.
Ekilen arazinin % 80’i pirinç üretimine ayrılmıştır. Pirinçten sonra en fazla üretilen ürün kauçuktur. Bunlardan başka şeker kamışı, patates, yerfıstığı, mısır, tütün ve manyok yetiştirilir.
Ormancılık: Ülke toprakları gür ormanlarla kaplı olmasına rağmen, orman sanayi gelişmemiştir. Yıllık ortalama 260.000 metreküp kereste üretilir. Tomrukların nakliyesi ırmaklar vasıtasıyla yapılır.
Balıkçılık: Ülke halkının beslenmesinde balığın önemli yeri vardır. Daha çok tatlı su balığı avlanır. Ülkenin balık ezmesi ve balık sosları dünyaca meşhurdur. Yakalanan balığın ancak % 10’u dışarıya satılır.
Sanayi: Ülkenin sanayisi besin, tekstil ve kereste sanayiine dayanır. Ayrıca çam işleyen, traktör ve kamyon montaj fabrikaları, çimento, lastik ve şeker fabrikaları da vardır.
En büyük sanayi merkezi Phnom Penh, Kampong Som ve Kampong Cham’dır.
Ticaret: Kamboçya dışarıya kauçuk, balık, kereste, mısır, pamuk ve hayvani ürünler satar.
Dışardan ise makina, maden, tekstil ürünleri ve diğer işlenmiş ürünler satın alır. Kambçoya’nın ticaret yaptığı başlıca ülkeler Hong-Kong, Fransa, Çin, Singapur ve Vietnam’dır.
Ulaşım: Kara ulaşımı 13.500 km’lik karayolları ve 655 km’lik demiryollarıyla sağlanır. Karayollarının ancak % 20’si asfalttır. Ulaşımın büyük kesimi Mekong Irmağının ulaşıma açık kesiminde yapılır. Chnang en büyük nehir limanıdır. Kampong Som ise okyanusa açılacak gemiler tarafından kullanılan önemli bir limandır. Milletlerarası havaalanı vardır.
Posta: Kamboçya’nın tüm posta yönetimi Phnom Penh’de yapılmaktadır. Küçük kentlerden posta göndermek de başkentten posta göndermek kadar güvenlidir. Ama posta öncelikle başkente gideceği için bir miktar daha yüksek ücretlendirilir. Başkentte ise yalnızca merkez posta ofisi uluslararası postaları kabul edecek niteliktedir. Avrupa, Avustralya ve Kuzey Amerika gibi yaklaşık haftada iki kez gönderi yapılan temel posta hatlarına giden postalar Phnmom Penh’den gönderildikten sonra yaklaşık 5 ila 10 gün arasında alıcılara ulaşır.
Cep telefonu: Kamboçya’da üç GSM servis operatörü bulunmaktadır: Samart code (T) 011, MobiTel (T) 012 ve Shinawatra (T) 015&016. MobiTel en yaygın kullanımda olan şebekedir ve tüm büyük kentlerde baz istasyonları bulunmaktadır. Ancak kapsama alanı kent merkeziyle sınırlıdır. Havaalanlarında cep telefonları kiralanabilir.
İnternet: Phnom Penh’de veya Siem Reap’da internete girebilirsiniz. Bu kentlerde hemen her yerde bir internet kafe bulunmaktadır ve saat ücretleri 1 USD’nin altındadır. Taşrada ise durum biraz daha farklıdır. Battambang ve Sihanoukville’de internet erişimi çok kısıtlıdır ve saati yaklaşık 3 USD civarındadır. Seyahat sırasında dünyayla temas kurmak için en iyi yol her yerden erişilebilen Yahoo veya Hotmail gibi ücretsiz bir servisten mail adresi almaktır. Böyle bir hesabınız olduğunda herhangi bir İnternet kafeden ya da internet erişimi olan bir otelden mesaj alıp gönderebilirsiniz.